مارچوبه با خواص و مضرات آن

نام فارسی: مارچوبه

نام عربی:الهَلیون

نام اردو:ناگدون

نام انگلیسی:Asparagus

نام علمی: Asparagus officinalis از خانواده Asparagaceae

نام های دیگر: یرامیع

ماهیت مارچوبه:

مارچوبه گیاهی علفی و چند ساله است که ارتفاع آن به یک مترونیم می رسد. گیاه مارچوبه هنگام بیرون آمدن از خاک ، تنها ساقه ای نرم ، ترد ، گوشتی ، نسبتا ضخیم و نوک دار دارد که سطح مقطع آن دایره ای شکل است.

روی سطح ساقه جوان ، تعدادی فلس نازک ، مثلثی شکل و مایل به صورتی رنگ وجود دارد که پس از رشد کامل گیاه ، از کنار همین فلس ها ساقه های جدید می رویند. پس از رشد کامل گیاه مارچوبه ، ساقه های آن بسیار منشعب می شوند که سطح مقطع ساقه های جدید ، معمولا مایل به دایره ای شکل و گاه مایل به مربعی شکل است.

برگ های گیاه مارچوبه، باریک، نسبتا کشیده، بسیار منشعب و متراکم هستند. گل های گیاه مارچوبه، بسیار کوچک، زرد کم رنگ و کمی کشیده اند و اغلب به صورت دوتایی و آویزان با دمگل هایی کشیده رشد می کنند.

هرگل ، چندین گلبرگ کشیده ، باریک ونوک دار دارد که لبه آنها کمی به سمت بیرون برگشته است. میوه های گیاه مارچوبه ، بسیار کوچک ، کروی شکل و نسبتا براق اند و در انتهای گل های آن رشد می کنند. این میوه ها ابتدا سبزرنگ هستند ؛ ولی پس از رسیدن کامل ، قرمز و گاه نارنجی پررنگ می شوند.

درون هر میوه ، چهار هسته بسیار کوچک ، سیاه و براق وجود دارد.

محل رویش مارچوبه

آذربایجان ، ارمنستان ، گرجستان ، ترکیه ، و ایران در استان های مازندران ، آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی ، کرمانشاه ، مرکزی ، تهران ، فارس، اصفهان ، و کوه های البرز.

کاشت داشت و برداشت

تکثیر گیاه مارچوبه از راه کاشت تخم های آن اوایل بهار انجام می‌شود معمولاً تخم های گیاه مارچوبه را دو هفته پیش از کاشت ، میان پارچه ای مرطوب ، کنار بخاری می گذارند ، سپس تخم ها را در خزانه ، در عمق دو سانتی متری خاک میکارند ، دراین حالت ، فاصله بین خطوط کاشت باید سی سانتی متر و فاصله بین هر بوته ، پنج سانتی متر باشد.

سال بعد ، نهال ها را به مزرعه اصلی منتقل می کنند . در مزرعه اصلی ، فاصله بین خطوط باید یک مترو فاصله بین بوته ها نیم متر باشد. خاک مزرعه مارچوبه باید به خوبی شخم خورده و دارای کود کافی باشد . برداشت ساقه های مارچوبه ، هرسال اوایل پاییزو اوایل زمستان انجام می شود.

ساقه های مارچوبه باید از چند سانتی متری بالای خاک ، قطع شوند. اجزای مورد استفاده و مشتقات : ساقه زیرزمینی ، ساقه جوان و هسته میوه.

مواد تشکیل دهنده مارچوبه:

در هر صد گرم ساقه مارچوبه ، ۹۱ گرم آب ، ۲/۵ گرم پروتئین ، ۰/۲ گرم مواد چرب ، ۴/۳ گرم کربوهیدرات ، ۰/۶ گرم خاکستر ، ۲۲ میلی گرم کلسیم ، ۶۲ میلیگرم فسفر ، ۱/۱ میلیگرم آهن ، ۲ میلی گرم سدیم ، ۲۷۸ میلی گرم پتاسیم ، ۹۰۰ واحد بین المللی ویتامین A ، ۰/۱۸ میلی گرم ویتامین B1 ، ۰/۲ میلی گرم ویتامین B۲ ۱/۵ میلی گرم ویتامین B۳ و ۳۳ میلی گرم ویتامین C وجود دارد.

هر صد گرم ساقه پخته شده مارچوبه با آب کم ، حاوی ۹۳ گرم آب ، ۲/۲ گرم پروتئین ، ۰/۲ گرم مواد چرب ، ۲۷۹ گرم کربوهیدرات ، ۰/۴ گرم خاکستر ، ۲۱ میلیگرم کلسیم ۵۰ میلی گرم فسفر ، ۰/۶ میلیگرم آهن ، ۱ میلی گرم سدیم ۱۸۳ میلی گرم پتاسیم ، ۹۰۰ واحد بین المللی ويتامين A ۰/۱۶ میلی گرم ویتامین B1 ، ۰/۱۸ میلی گرم ویتامین B6 ۱/۴ میلی گرم ویتامین B۳ و ۲۶ میلی گرم ویتامین C است.

در ساقه مارچوبه ، اسانس روغنی فرار ، ماده آسپاراژین و تایروزین وجود دارد. ساقه زیرزمینی گیاه مارچوبه ، دارای ساکاروز ، آرابینوز و آلكالوئيد کولین است . در تخم های گیاه مارچوبه ، ۱۵ درصد روغن ثابت قرمزرنگ یافت می شود.

طبیعت:

درجه اول گرم و درجه دوم خشک.

نفع خاص:

تحلیل ریاح ، تفتيح سدد کبد و طحال و كليه.

افعال و خواص مارچوبه:

• خواص مارچوبه ، ملين شکم ، ملين كبد ، هاضم ، مفتت سنگ کلیه و مثانه ، منقی کلیه ، مدر بول و مبهی است.
• هسته میوه مارچوبه ، مفتح سدد طحال می باشد.
• غذائیت مارچوبه از دوائیت آن بیشتر است و خوردن آن رایحه ادرار و عرق را تغییر می دهد ؛ همچنین برای رفع تاریکی دید ، ابتدای آب مروارید ، درد سینه ، درد ریه ، درد پهلو ، استسقاء ، قولنج و درد امعاء مفید است.
• ناشتا خوردن مارچوبه ، مفتت سنگ بوده ، بیماری های کلیه و مثانه را بهبود می بخشد.
• خوردن مارچوبه با گوشت ، نیروی جنسی را تقویت میکند.
• دمنوش مارچوبه ، ملين شکم و مقيء بلغم لزج است.
• مضمضه مارچوبه ، دندان درد را تسکین می دهد.
• خوردن هسته میوه مارچوبه با عسل و دهن بلسان ، مخرج سنگ کلیه و مثانه است.
• فرزجه هسته میوه مارچوبه ، مدر حیض است.
• نوشیدن دم کرده ساقه زیرزمینی مارچوبه با عسل یا تخم خربزه ، مفتت سنگ بوده ، برای رفع بیماری های مثانه ،و دردهای ناشی از سدد کلیه و مجاری ادرار مجرب است.
• جویدن ساقه زیرزمینی مارچوبه یا مضمضه دم کرده آن با سرکه ، دندان درد را تسکین میدهد.
• گذاشتن پودر ساقه زیرزمینی مارچوبه روی دندان ، مسکن درد دندان غیرفاسد است.

مقدار مصرف مارچوبه :

مارچوبه تا سه درهم ، هسته میوه مارچوبه تا دو مثقال.

مضرات مارچوبه :

مارچوبه باعث فساد غذا در معده و ایجاد حالت تهوع می شود. زیاده روی در خوردن مارچوبه ، باعث تهييج درد مفاصل می شود و برای سر مضر است. هسته میوه مارچوبه برای مغز ضرر دارد.

مصلحات و تدابیر مارچوبه:

عسل برای سردمزاجان و سکنجبین برای گرم مزاجان. بهتر است گرم مزاجان پیش از مصرف مارچوبه ، آن را در سرکه یا آبکامه یا شیر بجوشانند. سکنجبین برای هسته میوه مارچوبه.

بدل:

حنظل برای هسته میوه مارچوبه.

پایان/